Kanarek Gloster, Norwik – hobbystyczna hodowla kanarków kształtnych

Genetyka jest dosyć trudną nauką, jednak jej podstawy mogą znacznie pomóc w hodowli kanarków. Zasady genetyki powinny być stosowane nie tylko w celu uzyskania odpowiedniego kształtu lub koloru kanarka lecz również aby zapobiegać niektórym chorobom genetycznym, które powstają przy nieuważnym łączeniu ptaków.

Poniżej zastosowano następujące skróty:
M – male, osobnik męski, cock
F – female, osobik żeński, hen
nosiciel – kanarek noszący recesywny (ukryty) gen, „szpalt na …”, heterozygota
w kolumnie „Pokolenie F1” przedstawiono możliwe do uzyskania ptaki. Jeśli wymieniono 2 cechy ich prawdopodobieństwo wynosi po 50%. Jeśli wymieniono 4 cechy ich prawdopodobieństwo wynosi po 25% itd.

Trochę teorii:

Genotyp – zespół genów danego osobnika warunkujących jego właściwości dziedziczne. Innymi słowy są to wszystkie geny przekazywane przez rodziców.
Fenotyp – cechy organizmu mające podstawy genetyczne, a określone poprzez wpływ środowiska zewnętrznego na organizm. Innymi słowy – widoczne cechy organizmu, oparte na genotypie.  Cechy te są warunkowane przez środowisko zewnętrzne (warunki hodowli).
Gen – jednostka dziedziczenia przekazywana przez rodziców. Gen jest odcinkiem łańcucha DNA. Gen umieszczony jest w miejscu zwanym locus na chromosomie. Kanarki mają ok. 42 pary chromosonów.
Allel –  wariant (wersja) genu. Np. gen odpowiadający za długość włosów może mieć dwie allele: włosy krótkie, włosy długie. Allele mogą być dominujące (oznaczane dużą literą, np. „A”) lub recesywne ( (oznaczane małą literą, np. „a”). Allel dominujący to taki, który uniemożliwia aktywację cechy przenoszonej przez allel recesywny.
Dwa takie same Allele „AA” lub „aa” nazywane są homozygotą, dwa różne „aA”, „Aa” – heterozygotą. Możliwe są trzy kombinacje:
aa – homozygota recesywna
Aa – heterozygota
AA – homozygota dominująca.

Przekazywanie cech genetycznych można podzielić na dwie grupy. Przekazywanie poprzez:
– autosomy – czyli chromosomy nie związane z płcią
– allosomy – chromosomy związane z płcią.

Chromosomy związane z płcią. U ptaków występują następujące allosomy::
– M (samiec) – XX (ozn. również ZZ)
– F (samica) – XY(ozn. również ZW)

 

Korona (corona) / gładki (consort)

Na początek prosta zasada łączenia kanarków corona i consort. Gen korony jest genem dominującym. Zasadą jest łączenie kanarków, z których jeden osobnik jest z koroną a drugi gładki. Tym samym otrzymamy 50% koron i 50% ptaków gładkich.
Przy połączeniu dwóch osobników z koronami otrzymamy: 50% korona, 25% gładki oraz 25% połączenie dwóch genów dominujących, co jest określane jako „czynnik śmiertelny” – ptaki takie nie przeżyją.

Pióra intensywne / nie-intensywne

Podobnie należy być ostrożnym w doborze ptaków ze względu na intensywność lub nieintensywność piór. Zasadą jest łączenie osobników intensywnych (I)  z nieintensywnymi (N/I):

 

Rodzic	Rodzic	Pokolenie F1
N/I	I	M I M N/I F I F N/I
N/I	N/I	N/I – nie zalecane z powodu powstawania cyst piórowych
I	I	50% I 25% N/I 25% podwójny I – pióra są bardzo twarde, ptak wygląda jak samo jak intensywny, ale różni się genetycznie, można wykonać przez 1 sezon dla uzasadnionego powodu
podwójny I	N/I	100% I (brak podwójnego I)

 

Ptaki szafirowe – szafir

Ze względu na białe geny dominujące nie powinno łączyć się ze sobą dwóch szafirów. Poniżej przedstawiono tabelę łączenia ptaków oraz otrzymanego pokolenia F1.

Rodzic M	Rodzic F	Pokolenie F1
Szafir	Zielony	Szafir Zielony
Zielony	Szafir	Szafir Zielony
Szafir	Cynamon	M Szafir nosiciel Cynamon M Zielony nosiciel Cynamon F Szafir F Zielony
Cynamon	Szafir	M Szafir nosiciel Cynamon M Zielony nosiciel Cynamon F Płowy F Cynamon
Szafir nosiciel Cynamon	Cynamon	M Szafir nosiciel Cynamon M Zielony nosiciel Cynamon M Płowy M Cynamon F Szafir F Zielony F Płowy F Cynamon
Szafir nosiciel Cynamon	Zielony	M Szafir M Szafir nosiciel Cynamon M Zielony M Zielony nosiciel Cynamon F Szafir F Zielony F Płowy F Cynamon
Szafir	Szafir	nie zalecane

 

Ptaki cynamonowe – cynamon

Naturalny, zielony kolor kanarków zawiera również barwnik brązowy, jednak jest on maskowany przez dominującą barwę czarną. W przypadku kolejnego pokolenia, po usunięciu barwy czarnej uzyskamy cynamon. Cynamon w odniesieniu do koloru zielonego jest recesywny. Kiedy oba kolory są łączone zielony jest dominujący, a cynamon staje się genem recesywnym (nosiciel cynamonu).
Pisklę (4-5 dniowe) cynamonowe można rozpoznać po różowym kolorze oczu. Zielony kolor objawia się czarnymi oczami.

Rozpatrując dziedziczenie kolorów na poziomie chromosonów – gen cynamonu jest przenoszony na chromosonie X (męskim). Osobnik F dziedziczy chromoson X po ojcu i chromoson Y po matce. Osobnik M dziedziczy chromoson X obojga rodziców – posiada dwa chromosony XX.

Osobnik M posiada dwa takie same chromosony X więc może być kolorem cynamonowym lub zielonym. W sytuacji kiedy jeden z genów X ulegnie mutacji otrzymamy kanarka koloru zielonego niosącego recesywny gen cynamonu. Osobnik F może przenosić tylko jeden chromoson X dziedziczony po ojcu więc może przyjąć kolor zielony lub cynamonowy – nie może być nosicielem recesywnego genu cynamonu.

Kanarki M mogą przyjmować 3 postacie: cynamon, zielony, zielony nosiciel cynamonu.
Kanarki F mogą przyjmować 2 postacie: cynamon, zielony.
Poniżej przedstawiono tabelę łączenia ptaków oraz otrzymanego pokolenia F1.

Rodzic M	Rodzic F	Pokolenie F1
Zielony	Cynamon	M Zielony nosiciel Cynamon F Zielony
Cynamon	Zielony	M Zielony nosiciel Cynamon F Cynamon
Zielony nosiciel Cynamonu	Zielony	M Zielony M Zielony nosiciel Cynamon F Zielony F Cynamon
Zielony nosiciel Cynamonu	Cynamon	M Zielony nosiciel Cynamon M Cynamon F Zielony F Cynamon
Cynamon	Cynamon	M Cynamon F Cynamon
Zielony	Zielony	M Zielony F Zielony

 

Nie jest możliwe uzyskanie ptaków cynamonowych po zielonym M. W taki sposób można uzyskać jedynie kolor zielony nosiciel cynamonu.

 

Ptaki płowe – płowy

Poniżej przedstawiono tabelę łączenia ptaków oraz otrzymanego pokolenia F1.
W poniższej tabeli szafir jest oryginalnie określany jako „białej podstawy –  Weißgrundige”.

 

Rodzic M	Rodzic F	Pokolenie F1
Płowy	Cynamon	M Płowy M Cynamon F Płowy F Cynamon
Cynamon	Płowy	M Płowy M Cynamon F Płowy F Cynamon
Płowy	Zielony	M Zielony nosiciel Cynamonu M Szafir nosiciel Cynamonu F Cynamon F Płowy
Szafir	Cynamon	M Zielony nosiciel Cynamonu M Szafir nosiciel Cynamonu F Szafir F Zielony
Zielony	Płowy	M Zielony nosiciel Cynamonu M Szafir nosiciel Cynamonu F Zielony F Szafir
Zielony nosiciel Cynamonu	Szafir	M Zielony nosiciel Cynamonu M Szafir nosiciel Cynamonu M Zielony M Szafir F Cynamon F Płowy F Zielony F Szafir
Zielony nosiciel Cynamonu	Płowy	M Zielony nosiciel Cynamonu M Cynamon M Szafir nosiciel Cynamonu M Płowy F Zielony F Cynamon F Szafir F Płowy
Cynamon	Szafir	M zielony nosiciel Cynamonu M Szafir nosiciel Cynamonu F Cynamon F Płowy
Szafir nosiciel Cynamonu	Cynamon	M Szafir nosiciel Cynamonu M Zielony nosiciel Cynamonu M Płowy M Cynamon F Szafir F Zielony F Płowy F Cynamon
Szafir nosiciel Cynamonu	Zielony	M Szafir M Szafir nosiciel Cynamonu M Zielony M Zielony nosiciel Cynamonu F Szafir F Zielony F Cynamon F Płowy
Płowy	Płowy	nie zalecane

Ptaki białe – biały

Kolor biały może występować w dwóch formach: biały dominujący i biały recesywny.

Biały dominujący – rozpoznawany jest po żółtawym zabarwieniu ramion i/lub końcówek skrzydeł. Nie może występować w formie ukrytej (nie ma nosiciela genu dominującego), posiada ukryty gen innego koloru po jednym z rodziców.
Biały recesywny – biały, bez żółtawego zabarwienia końcówek piór,  nie posiada przytłumionych genów warunkujących jakiekolwiek ubarwienie (np. „ukryty gen koloru zielonego”).

 

Rodzic M	Rodzic F	Pokolenie F1
Dominujący biały	Dominujący biały	25% nie biały 25% czynnik śmiertelny 50% dominujący biały
Dominujący biały	Nie biały	50% nie biały 50% dominujący biały
Nie biały	Dominujący biały	50% nie biały 50% dominujący biały
Recesywny biały	Recesywny biały	100% recesywny biały
Recesywny biały	Nie biały	100% nie biały nosiciel recesywny biały
Nie biały	Recesywny biały	100% nie biały nosiciel recesywny biały
Nie biały nosiciel recesywny biały	Recesywny biały	50% recesywny biały 50% nie biały nosiciel recesywny biały
Recesywny biały	Nie biały nosiciel recesywny biały	50% recesywny biały 50% nie biały nosiciel recesywny biały
Nie biały nosiciel recesywny biały	Nie biały nosiciel recesywny biały	25% recesywny biały 25% nie biały 50% nie biały nosiciel recesywny biały
Nie biały nosiciel recesywny biały	Nie biały	50% nie biały 50% nie biały nosiciel recesywny biały
Nie biały	Nie biały nosiciel recesywny biały	50% nie biały 50% nie biały nosiciel recesywny biały

Kanarki białe dominujące mogą być krzyżowane z kanarkami żółtymi. Połączenie kanarka białego dominującego z kanarkiem melaninowym da w rezultacie jasnego szafira (zielony) lub kanarka płowego (cynamon).
Kanarki białe recesywne mogą być krzyżowane między sobą.

Kanarki białe, przede wszystkim recesywne, nie wytwarzają witaminy A – musi być ona podawana w karmie.

 

Ptaki satynowe – satyna

Rodzic M	Rodzic F	Pokolenie F1
Satyna	Klasyczny	M: klasyczny nosiciel satyna F: satyna
Satyna	Satyna	satyna
Klasyczny	Klasyczny	klasyczny
Klasyczny	Satyna	M: klasyczny nosiciel satyna F: klasyczny
Klasyczny nosiciel satyna	Klasyczny	M50%: klasyczny M50%: klasyczny nosiciel satyna F50%: klasyczny F50%: satyna
Klasyczny nosiciel satyna	Satyna	M50%: satyna M50%: klasyczny nosiciel satyna F50%: klasyczny F50%: satyna

 

Pozostałe informacje

Rodzaje mutacji.

Mutacja recesywna. Powstaje kiedy samiec i samica są nosicielami genu danej barwy piór. Aby uzyskać pokolenie F1 w tej barwie oboje rodziców musi być nosicielami tego genu.

Mutacja recesywna sprzężona z płcią. Mutacje takie przenoszone są przez chromoson X – wyłącznie przez samca.  Młode, które otrzymają kolor mutacji (np. cynamon) będą samicami.

Mutacja dominująca. Barwa przekazywana jest zarówno przez M jak i F. Przy połączeniu jednego osobnika z mutacją dominującą i kanarka bez mutacji otrzymane pokolenie będzie w połowie koloru zwykłego, a w połowie koloru mutacji.

Intensywność lub nieintensywność glosterów określa się w dwóch aspektach. Jeden obejmuje strukturę pióra (długość i miękkość), a drugi określa barwę.

Barwa intensywna – pióro jest jaśniejsze, kolor mocny, bez białego nalotu na końcach
Barwa nieintensywna – pióro jest ciemne, kolor wypłowiały, biały nalot na końcach

Struktura intensywna – pióra są krótkie, smukłe
Struktura nieintensywna – pióra są długie, miękkie i gęste

Kanarek nieintensywny posiada jasne końcówki piórek okrywkowych, stwarzające wrażenie, jakby ptak był przyprószony mąką. To przyprószenie powinno być wyraźnie widoczne i równomiernie rozłożone na całym upierzeniu ptaka. Nie może być jednak zbyt jasne. Kanarki nieintensywne mają poza tym znaczne rozjaśnienie upierzenia pod ogonkiem, które jednakże również nie powinno być zbyt jasne i posiadać resztki barwników lipochromowych. Ponieważ piórka kanarków nieintensywnych są bardziej miękkie niż u kanarków intensywnych, ptaki wydają się „grubsze”, bardziej „misiowate”.

Kanarki intensywne nie mogą mieć żadnych rozjaśnień upierzenia, także pod ogonkiem, poza nieco jaśniejszymi lotkami i sterówkami, ale i te muszą posiadać wyraźne lipochromowe przybarwienie.

Wśród glosterów możliwe jest wystąpienie ptaka, który ma intensywny kolor piór, jednak jego budowa zaliczana jest do nie-intensywnych i odwrotnie.

Generalnie panuje zasada, iż należy łączyć w pary ptaka intensywnego z nieintensywnym. Celem hodowców powinno być wyrównywanie wyglądu obu rodzajów ptaków, jeśli chodzi o gęstość upierzenia, tzn. do dalszej hodowli powinno się wybierać kanarki nieintensywne bardziej wysmukłe, a intensywne o nieco pełniejszym upierzeniu.

Na filmiku poniżej podano przykładowe pary glosterów:

Poniżej przedstawiono sposób uzyskiwania ptaków o żądanych cechach genetycznych.
Za: kanarek.net.pl:

Dobierając ptaki do naszej hodowli zwrócić należy uwagę na dziedziczenie pożądanych cech i właściwości osobniczych przodków danego ptaka oraz jego rodzeństwa względnie potomstwa. Trzeba pamiętać, że ptaki przekazują na ogół dobrze tak ważne cechy, jak płodność, wysiadywanie jaj, karmienie młodych oraz aktywność płciową samców. Zakupując materiał hodowlany trzeba sprawdzić zapiski hodowlane dotyczące pochodzenia ptaka, gdyż tylko wtedy będziemy pewni, że zakupione ptaki posiadają oczekiwane przez nas geny.

Gdy wybór osobników do hodowli został już dokonany, zdecydowaliśmy się na rozpoczęcie hodowli ukierunkowanej (z zastosowaniem selekcji), rozpoczynamy hodowlę z trzema osobnikami, w tym z dwoma samicami i jednym samcem. Dobieramy dwie samice i jednego samca, mając dostateczną gwarancję co do posiadanych przez nie właściwości i cech i przystępujemy do hodowli opartej na kojarzeniu pokrewnym w celu uzyskania populacji genetycznie jednorodnej. Ten typ kojarzenia zwiększa szansę, że potomstwo dziedziczy po rodzicach cechy genetycznie identyczne, jak również skróci czas selekcji. Naturalnie nie można bez odpowiedniego przygotowania i zrozumienia stosować tego rodzaju hodowli, gdyż niekontrolowany i nieprowadzony systematycznie chów wsobny może doprowadzić do spotęgowania cech i właściwości niepożądanych.

Aby przyjść z pomocą hodowcom, podajemy wzór na prowadzenie hodowli opartej na selekcji zdążającej do otrzymania populacji jednorodnej. Przestrzegamy przed użyciem do hodowli ptaków o nieznanym pochodzeniu, chorych, mających cechy i właściwości ujemne. Aby uzyskać rezultaty, trzeba rozpocząć hodowlę z materiałem o określonym standardzie zdrowotności, o określonych cechach i właściwościach dodatnich, stosując ciągłe ograniczenie hodowli do jednej linii. Konieczna jest stała kontrola, ostra selekcja i stosowanie odpowiedniego systemu kojarzenia, gdyż błąd lub wprowadzenie osobnika z innej linii przekreśla dotychczasowe wyniki pracy hodowlanej, powodując czasem tak wiele cech ujemnych, że hodowla z uzyskanym materiałem staje się bezcelowa. Hodowlę rozpoczętą z trzema ptakami możemy prowadzić przez kilka lat, ale my przyjmujemy cykl trzyletni, w czasie którego otrzymujemy dwa piony w prowadzonej linii hodowlanej i po okresie trzyletnim przystępujemy do kojarzenia osobników między tymi pionami, utrzymując jednak linię hodowlaną. Po następnych trzech latach tej samej linii kojarzymy ptaki miedzy pionami w ramach jednej linii. Ustalamy numery obrączek samic i samca i zapisujemy je w książce lęgów. Dla ułatwienia przyjmujemy dla samic oznaczenie A, B, a dla samca X. W pierwszym roku kojarzymy samicę A z samcem X oraz samicę B również z samcem X.

Otrzymujemy potomstwo z kojarzenia samicy A z samcem X o cechach, które oznaczamy AX oraz potomstwo z kojarzenia samicy B z samcem X o cechach oznaczonych BX.
W drugim roku hodowli kojarzymy samicę A z samcem AX, samca X z samicą AX, z tego kojarzenia otrzymujemy potomstwo o cechach, które oznaczamy AAX oraz AXX.

W drugim otrzymanym pionie kojarzymy samicę B z samcem BX, samca X z samicą BX, z tego kojarzenia otrzymamy potomstwo o cechach, które oznaczymy BBX oraz BXX.

W trzecim roku hodowli kojarzymy samicę AAX z samcem AX oraz samicę drugą AAX z samcem X, natomiast samca AAX z samicą AX, również drugiego samca AAX z samicą A. Z tego kojarzenia otrzymujemy potomstwo o cechach, które oznaczamy AAAXX, AAXX, AAAXX, AAAX.

Również przeprowadzamy kojarzenie samicy AXX z samcem AX oraz drugiej samicy AXX z samcem X, natomiast samca AXX kojarzymy z samicą AX oraz drugiego samca AXX kojarzymy z samicą A, otrzymamy potomstwo o cechach, które oznaczymy AAXXX, AXXX, AAXXX, AAXX

W drugim pionie prowadzonej linii hodowlanej kojarzymy samicę BBX z samcem BX, drugą samicę BBX z samcem X, samca BBX z samicą BX oraz drugiego samca BBX z samicą B. Potomstwo z tych kojarzeń będzie miało cechy, które oznaczymy BBBXX, BBXX, BBBXX, BBBX.

Przeprowadzamy równocześnie kojarzenie samicy BXX z samcem BX, drugiej samicy BXX z samcem X, samca BXX z samicą BX i drugiego samca BXX z samicą B. W rezultacie tego kojarzenia potomstwo będzie miało cechy, które oznaczymy BBXXX, BXXX, BBXXX, BBXX.

W czwartym roku hodowlanym mamy do dyspozycji już potomstwo o wzmocnionych cechach osobników wyjściowych, to znaczy samic A, B i samca X. Potomstwo to będzie więc miało oznaczenie tych cech jak następuje.

 

Jednolita linia hodowli

AAAXX ♀ i ♂	BBBXX ♀ i ♂
AAAXX ♀ i ♂	BBBXX ♀ i ♂
AAAX ♀ i ♂	BBBX ♀ i ♂
AAXX ♀ i ♂	BBXX ♀ i ♂
AAXXX ♀ i ♂	BBXXX ♀ i ♂
AAXXX ♀ i ♂	BBXXX ♀ i ♂
AAXX ♀ i ♂	BBXX ♀ i ♂
AXXX ♀ i ♂	BXXX ♀ i ♂

W zależności od uzyskania rezultatów hodowlanych, a więc spotęgowanych cech samic lub samca, z tego pokolenia wybieramy najlepsze osobniki i zestawiamy pary między pionami, względnie dobieramy dwie samice i jednego samca na przykład:

i prowadzimy hodowlę tej samej linii, krzyżując ze sobą osobniki występujące w pionie A z osobnikami z pionu B. Według schematu, którym posłużyliśmy się w trzyletniej hodowli, możemy dalej prowadzić hodowlę zyskując utrwalenie wybitnych cech i właściwości bez uszczerbku dla samej hodowli, podstawiając jedynie na miejsce uprzednio oznaczonych cech znane już cechy potomstwa jednolitej linii hodowlanej. Powyższy schemat może służyć do prowadzenia hodowli wszystkich ptaków,a więc kanarków śpiewających, kanarków kolorowych, kanarków kształtnych, papużek i innych ptaków egzotycznych.